αστροναυτική

Επιστήμη η οποία οφείλει την ανάπτυξή της στην προσπάθεια κατάκτησης του Διαστήματος. Η α. είναι το σύνολο των θεωρητικών ερευνών και των πρακτικών εφαρμογών σχετικά με την κίνηση οχημάτων στο Διάστημα, που ξεκινούν από τη Γη, προωθούνται με πυραύλους και ακολουθούν τους νόμους των ουράνιων σωμάτων. Ετυμολογικά ο όρος α. σημαίνει ναυσιπλοΐα μεταξύ των άστρων. Τα οχήματα που χρησιμοποιούνται για τα ταξίδια αυτά ονομάζονται διαστημόπλοια. Οι Αμερικάνοι χρησιμοποιούν τον ευρύτερο όρο επιστήμη του Διαστήματος για την α. Οι Ρώσοι χρησιμοποιούν τον όρο κοσμοναυτική (και κοσμοναύτης, αντίστοιχα, για τον αστροναύτη). Η α. αυτή συνδέεται άμεσα με τις αστρονομικές σπουδές, γιατί, όπως είναι φανερό, αν εξαιρέσουμε την ώθηση του κινητήρα, όλα τα υπόλοιπα είναι θέματα καθαρά αστρονομικά. Τις πρώτες σχετικά πλήρεις και συστηματικές μελέτες για αστροναυτικές εφαρμογές έκανε o Ρώσος επιστήμονας Κονσταντίν Εντουάρντοβιτς Τσιολκόβσκι (1857-1935), o οποίος γύρω στο τέλος του 1903 άρχισε να ερευνά το πρόβλημα του ταξιδιού στο Διάστημα βλημάτων που προωθούνταν με πυραύλους, αφού υπολόγισε την κατανάλωση καυσίμων των κινητήρων και τη μεταβολή του βάρους ολόκληρης της συσκευής που προκαλείται από αυτήν. Ο Τσιολκόβσκι εξέτασε το πρόβλημα των καταλληλότερων καυσίμων και συνέλαβε την ιδέα των πολυώροφων βλημάτων για την επίτευξη της αναγκαίας ταχύτητας στην πραγματοποίηση διαστημικών εκτοξεύσεων. Οι λύσεις αυτές υιοθετούνται ακόμα και σήμερα και γι’ αυτό o Τσιολκόβσκι καλείται πατέρας της α. Άλλοι διάσημοι ερευνητές της α. είναι ο Γάλλος Ενό-Πελτερί, ο Ούγγρος Χέρμαν Όμπερθ, ο Αμερικανός Ρόμπερτ Γκόνταρντ και ο Γερμανός Ευγένιος Ζένγκερ. Σκοποί της α.Κατά το δεύτερο μισό του 20ού αι. και κυρίως μετά την εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου, του Σπούτνικ 1 (πρώην ΕΣΣΔ), στις 4 Οκτωβρίου 1957, το σύνολο των αστροναυτικών δραστηριοτήτων αναπτύχθηκε ταχύτατα και σε πολύ μεγάλο βαθμό. Ταυτόχρονα υποδιαιρέθηκε σε διάφορους τομείς, που όλοι τους απέκτησαν υψηλότατη ειδίκευση: διαπλανητικές πτήσεις ανθρώπων, εξερευνήσεις πλανητών με αυτόματους σταθμούς, τοποθέτηση σε γήινη τροχιά τεχνητών δορυφόρων για τη μέτρηση των ακτινοβολιών, για τις τηλεπικοινωνίες, για μετεωρολογικές μετρήσεις, σχεδίαση επανδρωμένων εργαστηρίων σε τροχιά και εκτόξευση ανιχνευτικών βολίδων με όργανα. Οι σκοποί που επιδιώκει η α. μπορεί να θεωρηθούν ότι συγκεντρώνονται κυρίως σε δύο κύριες κατευθύνσεις: α) απόκτηση του μέγιστου δυνατού αριθμού γνώσεων για τον πλανήτη μας, το ηλιακό σύστημα και το σύμπαν μέσα στο οποίο ζούμε· β) κατασκευή οχημάτων όλο και πιο τελειοποιημένων για τις διαστημικές πτήσεις. Με την πρώτη πτήση γύρω από τη Σελήνη (Δεκέμβριος 1968) και με την προσγείωση σε αυτήν (Απόλλων 11, 21 Ιουλίου 1969), η α. πέρασε το κατώφλι των διαστημικών πτήσεων και οδήγησε αστροναύτες στην επιφάνεια του δορυφόρου μας, πραγματοποιώντας τη μετάβαση ανθρώπου σε άλλο ουράνιο σώμα. Πριν από την προσεδάφιση αστροναυτών στη Σελήνη είχαν φτάσει διάφορες ανιχνευτικές βολίδες με εξερευνητική αποστολή, οι οποίες μετέδωσαν πολυτιμότατες πληροφορίες. Πέρα όμως από αυτούς τους δύο ειδικούς σκοπούς, η α. ασκεί σημαντική επιρροή στη σύγχρονη κοινωνία και επιδρά στην ανάπτυξη της σκέψης και της τέχνης της εποχής μας, προσθέτοντας νέους δυσχερείς στόχους στον άνθρωπο και θέτοντας στη διάθεση της βιομηχανίας τα σημαντικά τεχνικοεπιστημονικά επιτεύγματα που προέρχονται από τον τομέα αυτόν. Από την αστροναυτική δραστηριότητα, η βιομηχανία έχει δεχτεί όργανα ελέγχου, κράματα και μέταλλα υψηλών χαρακτηριστικών, τεχνολογικές γνώσεις τεράστιου ενδιαφέροντος και οργανωτικές μεθόδους υψηλής απόδοσης. Όλα αυτά έχουν ήδη εφαρμοστεί σε πολλούς τομείς παραγωγικής δραστηριότητας. Κινητήρες διαστημοπλοίων.Για να μπορέσει ένα όχημα να βγει από τη γήινη ατμόσφαιρα και να σταθεροποιηθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη, με μέγιστο ύψος κάτω από 1.000 χλμ. (όπως o πρώτος Σπούτνικ), πρέπει να αποκτήσει ταχύτητα περίπου 7,9 χλμ. /δευτ., η οποία ονομάζεται πρώτη κοσμική ταχύτητα. Αν το όχημα πρέπει να ξεφύγει από τη γήινη έλξη, πρέπει να αποκτήσει ταχύτητα 11,2 χλμ. /δευτ., η οποία λέγεται δεύτερη κοσμική ταχύτητα. Για να εισέλθει ένα διαστημόπλοιο στο πεδίο έλξης του Ήλιου, πρέπει να αποκτήσει την τρίτη κοσμική ταχύτητα, η οποία είναι περίπου 16 χλμ. /δευτ. Αυτές οι ταχύτητες επιτυγχάνονται με τη χρήση πολυώροφων πυραύλων-φορέων, που προωθούνται με πυραυλοκινητήρες (πύραυλοι). Για να πραγματοποιηθούν ισχυρότερες ωθήσεις, έτσι ώστε να είναι δυνατή η μεταφορά στο Διάστημα μεγαλύτερων φορτίων, μεταβάλλονται είτε οι διαστάσεις των πυραύλων-φορέων και των πυραυλοκινητήρων τους, είτε τα προωθητικά καύσιμά τους. Με τον όρο προωθητικά καύσιμα εννοούμε τις ουσίες, οι οποίες με έναν μετασχηματισμό χημικής φύσης (καύση) παρέχουν απευθείας την προωθητική ώθηση. Μια τέτοια απευθείας χρήση συμβαίνει μόνο στους πυραυλοκινητήρες και γι’ αυτό τα προωθητικά καύσιμα είναι ειδικά οι ουσίες που αναπτύσσουν την ώθηση των πυραύλων. Οι ουσίες αυτές ονομάζονται και με τον διεθνή όρο propergol που ήρθε στην επικαιρότητα με τη σύγχρονη τεχνική των βλημάτων και προσδιορίζει μια ουσία ικανή να παράγει ενέργεια (ergol) για να πραγματοποιηθεί μια προώθηση. Τα προπεργκόλ διακρίνονται σε μονοεργκόλ (ουσίες που περιλαμβάνουν από τη σύνθεσή τους και το καύσιμο και το οξειδωτικό), σε διεργκόλ (ουσίες που προορίζονται να συνδυαστούν για την ανάπτυξη της προωθητικής ενέργειας) και σε υπεργκόλ (ουσίες που όταν τεθούν σε επαφή αντιδρούν αυτόματα και αναπτύσσουν την ενέργεια η οποία χρειάζεται). Εξάλλου μια βασική διάκριση γίνεται μεταξύ υγρών και στερεών προωθητικών καυσίμων. Σε όλα τα πειράματα που έγιναν με αστροναύτες, χρησιμοποιήθηκαν πυραυλοκινητήρες με υγρά προωθητικά καύσιμα, γιατί η καύση τους, εκτός του ότι επέρχεται αργότερα (και συνεπώς με αρχικές ωθήσεις πιο ανεκτές στον ανθρώπινο οργανισμό), είναι δυνατόν να ελεγχθεί εύκολα. Τα υγρά προωθητικά καύσιμα που χρησιμοποιούνται περισσότερο είναι το υγρό οξυγόνο, το υγρό υδρογόνο και παλαιότερα η κηροζίνη. Το υγρό οξυγόνο χρησιμοποιείται ως οξειδωτικό. Στους πιο σύγχρονους πυραυλοκινητήρες χρησιμοποιείται το υγρό υδρογόνο, το οποίο μπορεί vα αναπτύξει ειδική ισχύ κατά 35% μεγαλύτερη απ’ όλα τα προωθητικά καύσιμα κλασικού τύπου, όπως η κηροζίνη. Η χρήση του υγρού υδρογόνου απαίτησε συνεπώς νέες μεθόδους εργασίας. Πράγματι έχει χαμηλότατο σημείο ζέσης (-252,7°C), είναι ελαφρότατο και δεν έχει καθόλου χρώμα και οσμή. Παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα: δεν είναι τοξικό, δεν διαβρώνει τις δεξαμενές, δεν προξενεί ερεθισμούς ή παρόμοια φαινόμενα στα άτομα που το χειρίζονται, μπορεί να διατηρηθεί για πολύ σε δεξαμενές χωρίς να αλλοιωθεί ή να αποσυντεθεί και είναι χημικά αδρανές με την παρουσία του αέρα. Για τη μεταφορά και αποθήκευση του υγρού υδρογόνου χρησιμοποιούνται δεξαμενές με διπλά τοιχώματα, με ατμοσφαιρική μόνωση, όμοιες με μεγάλα θερμός. Αυτή είναι μια αναγκαία προστασία, γιατί, μόλις αποσπάσει ένα ποσό θερμότητας, το υγρό υδρογόνου εξατμίζεται ταχύτατα. Μερικές φορές, τέλος, στη θέση του υγρού οξυγόνου χρησιμοποιείται υπεροξείδιο του υδρογόνου, επειδή έχει την ιδιότητα να διασπάται, ελευθερώνοντας ατομικό οξυγόνο. Στα διαστημόπλοια χρησιμοποιείται το υπεροξείδιο του υδρογόνου ως προωθητικό καύσιμο απλής εναποθήκευσης (ή μονοεργκόλ) για την τροφοδοσία των ακροφυσίων ελέγχου του επιπέδου πτήσης, κατά τις διάφορες φάσεις της πτήσης. Αφού εξαντλήθηκαν οι δυνατότητες των χημικών προωθητικών καυσίμων με το διώνυμο υδρογόνο-οξυγόνο υγρό, επαναλήφθηκαν οι μελέτες με αντικείμενο τους πυρηνικούς κινητήρες, ενώ συνεχίζονται οι μελέτες στους ηλεκτρικούς κινητήρες με ιόντα, πλάσμα και φωτόνια. Οι πυρηνικοί κινητήρες πυραύλων είναι αντικείμενο μελετών από το 1950: κατασκευάστηκαν οι αντιδραστήρες Κιουί και Νέρβα, με τους οποίους πραγματοποιήθηκαν μια δεκάδα πειραματικές δοκιμές. Το συμπέρασμα των δοκιμών αυτών ήταν η σχεδίαση ενός φορέα-πυραύλου που τον προωθούσε ένας πυρηνικός κινητήρας. Σε έναν πυρηνικό πυραυλοκινητήρα το υγρό υδρογόνο που περιέχεται σε δεξαμενές θερμαίνεται, αντί με τη μέθοδο της καύσης με το υγρό οξυγόνο, με έναν ατομικό αντιδραστήρα σε θερμοκρασίες πάνω από 2.000°C. Από την έρευνα των προωθητικών μέσων που προορίζονται για συνεχή και μακρά λειτουργία πάνω στα διαστημόπλοια, προέκυψε μια λύση (μεταξύ πολλών) η οποία μελετήθηκε θεωρητικά και υποβλήθηκε σε ιδιαίτερα προχωρημένες πειραματικές δοκιμασίες. Είναι η λύση του φωτονικού κινητήρα (βλ. λ. φωτόνιο). Ο κινητήρας αυτός βασίζεται στην εκπομπή ενός ρεύματος κβάντων φωτός, με τον σκοπό να εκμεταλλευτεί την ώθηση την οποία αναπτύσσουν από αντίδραση. Η ώθηση γίνεται υπολογίσιμη εξαιτίας της πάρα πολύ υψηλής ταχύτητας με την οποία είναι προικισμένα τα φωτόνια. Ο τύπος αυτός κινητήρα εξασφαλίζει λειτουργία για απεριόριστο χρόνο, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο στο διαστημικό κενό, όπου δεν υπάρχουν τριβές, έστω και ελάχιστες, οι οποίες θα εξουδετέρωναν την επίδρασή του. Διαστημικές πτήσεις. Η επανδρωμένη διαστημική πτήση είναι η πρώτη δραστηριότητα της α. που παρουσιάζει και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Από την αρχική της φάση, γίναμε μάρτυρες μιας διαδοχικής σειράς πραγματοποιήσεων, η οποία άρχισε με την υποτροχιακή εκτόξευση θαλαμίσκων, συνέχισε με την εκτόξευση σε τροχιά γύρω από τη Γη διαστημοπλοίων χωρίς πλήρωμα και κατέληξε στην εκτόξευση επανδρωμένων διαστημοπλοίων. To σχήμα ήταν το ίδιο και για την αμερικανική και για τη σοβιετική πλευρά, με μόνη διαφορά ότι για τις υποτροχιακές εκτοξεύσεις η πρώην ΕΣΣΔ χρησιμοποίησε ζώα αντί άνθρωπο. Συνολικά από το 1961, έτος της πρώτης επανδρωμένης διαστημικής πτήσης, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές πρόοδοι και από τους Ρώσους και από τους Αμερικανούς. Οι πρώτοι συμπλήρωσαν το 1966 τη σειρά των εκτοξεύσεων των διαστημοπλοίων Βοστόκ και Βοσκχόντ και έστειλαν στο Διάστημα τα πρώτα οχήματα του τύπου Σογιούζ. Αντίστοιχα οι ΗΠΑ συμπλήρωσαν το 1966 τα προγράμματα Μέρκιουρι (Ερμής) και Τζέμινι (Δίδυμοι) και άρχισαν τις πτήσεις της σειράς Απόλλων, με τις οποίες πραγματοποίησαν την πρώτη διαπλανητική πτήση Γη-Σελήνη και την προσεδάφιση δύο αστροναυτών στην επιφάνεια του δορυφόρου μας (21 Ιουλίου 1969). Πρακτικά είναι αδύνατον να παρακολουθήσουμε στα πλαίσια μιας εγκυκλοπαιδικής έκδοσης τις προόδους της επιστήμης στον τομέα αυτό. Για τον λόγο τούτο θα περιοριστούμε στα αρχικά επιτεύγματα που έθεσαν τις βάσεις για τις μεταγενέστερες επιτεύξεις. Βοστόκ (ΕΣΣΔ). Το πρόγραμμα Βοστόκ, που άρχισε στις 12 Απριλίου 1961 με το Βοστόκ 1, εγκαινίασε την επανδρωμένη τροχιακή πτήση, φέροντας τον πρώτο άνθρωπο του Διαστήματος, τοv Γιούρι Γκαγκάριν. Το διαστημόπλοιο εκτελούσε σε αυτή την περίπτωση μια περιφορά γύρω από τη Γη σε 1 ώρα και 48’, με περίγειο και απόγειο αντίστοιχα 180 και 327 χλμ. Το βάρος του Βοστόκ1 κατά την απογείωση ήταν 4.725 κιλά. Το πρόγραμμα μπορεί να θεωρηθεί ότι τελείωσε με την πτήση του Βοστόκ 6, που έφερε στο Διάστημα την πρώτη γυναίκα, τη Βαλεντίνα Τερέσκοβα, στις 16 Ιουνίου 1963. Μέρκιουρι (HΠΑ). Το πρόγραμμα Μέρκιουρι άρχισε στις 5 Μαΐου 1961 με μια υποτροχιακή πτήση του ΜέρκιουρυΦρίντομ 7 (Ελευθερία 7). Στο όχημα επέβαινε ο αστρονόμος Άλαν Σέπαρντ. Ο θαλαμίσκος πέταξε για 15’, φτάνοντας σε ύψος 187 χλμ. Το πρόγραμμα τελείωσε στις 15 Μαΐου 1963 με την πτήση του Φέιθ 7 (Πίστη 7) του Κούπερ. Με το πρόγραμμα αυτό συγκεντρώθηκαν σπουδαίες πληροφορίες για τον εγκλιματισμό του ανθρώπου σε κοσμικό περιβάλλον και κυρίως έγινε δυνατή η ρύθμιση και τελειοποίηση των συστημάτων του θαλαμίσκου. Συνολικά, κατά τη διάρκεια του προγράμματος Μέρκιουρι πραγματοποιήθηκαν δύο υποτροχιακές εκτοξεύσεις και τέσσερις τροχιακές. Τζέμινι (HΠΑ). Ο κύκλος πειραμάτων Τζέμινι άρχισε στις 8 Απριλίου 1964 με την εκτόξευση του διθέσιου διαστημόπλοιου Τζέμινι 1 για τροχιακή πτήση χωρίς πλήρωμα. Το όχημα τέθηκε σε τροχιά μαζί με τον δεύτερο όροφο του πυραύλου-φορέα Τιτάν 2 και επανήλθε στην 69η περιφορά μαζί με τον φορέα. Εννιά μήνες αργότερα, στις 19 Ιανουαρίου 1965, έγινε η δεύτερη εκτόξευση, υποτροχιακή όμως, η οποία επέτρεψε τον τελικό έλεγχο του διαστημοπλοίου και του συστήματος περισυλλογής. Στις 23 Μαρτίου του ίδιου έτους τέθηκε σε τροχιά το πρώτο αμερικανικό πλήρωμα με το Τζέμινι 3. Το πλήρωμα αποτελούσαν ο πλωτάρχης Βίργκιλ I. Γκρίσομ, που είχε πραγματοποιήσει τη δεύτερη υποτροχιακή πτήση του προγράμματος Μέρκιουρι, και ο πιλότος Τζον Γιανγκ. Η πτήση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική στην ιστορία των διαστημικών πειραμάτων, γιατί ο θαλαμίσκος που χρησιμοποιήθηκε υπήρξε ο πρώτος που μπόρεσε να μεταβάλλει τις παραμέτρους της τροχιάς του με το προωθητικό σύστημα του οχήματος. Στις 4 Ιουνίου 1965, ο αστροναύτης Έντουαρντ Χουάιτ, ο οποίος είχε εκτοξευτεί στο διάστημα την προηγούμενη ημέρα, βγήκε από τον θαλαμίσκο (τρεις μήνες μετά το ανάλογο σοβιετικό πείραμα του προγράμματος Βοσκχόντ) και έμεινε στο εξωτερικό του διαστημοπλοίου για 21 λεπτά. Ένας άλλος σημαντικός σταθμός των διαστημικών πτήσεων είναι η εκτόξευση του Τζέμινι 7 (4-18 Δεκεμβρίου 1965) που έμεινε σε τροχιά 13 ημέρες, 18 ώρες και 35 λεπτά, καταρρίπτοντας το ρεκόρ διάρκειας πτήσης των διαστημόπλοιων. Πλήρωμα ήταν ο Φρανκ Μπόρμαν (κυβερνήτης) και ο Τζέιμς Λόβελ. Κατά τη διάρκεια της πτήσης των Μπόρμαν και Λόβελ πραγματοποιήθηκε και η πρώτη συνάντηση (ραντεβού) στο διάστημα μεταξύ δύο κυβερνώμενων οχημάτων. Πράγματι, το Τζέμινι 6, με πλήρωμα τους Γουόλτερ Σίρα (κυβερνήτη) και Τόμας Στάφορντ, πέτυχε να πλησιάσει το Τζέμινι 7 5 ώρες και 47 λεπτά μετά την απογείωση, που έγινε στις 15 Δεκεμβρίου. Τα δύο αυτά διαστημόπλοια πέταξαν μαζί για 20 ώρες και 22 λεπτά, πλησιάζοντας σε απόσταση 30 εκ. Τέλος το Τζέμινι 8 απέκτησε ένα ρεκόρ μεγάλης σημασίας: για πρώτη φορά πραγματοποίησε σύνδεση με άλλο σώμα σε τροχιά: συνδέθηκε με το μητρικό όχημα Εϊτζίνα. Μεταξύ των άλλων ρεκόρ αξίζει να σημειωθεί το επίτευγμα του Τζέμινι 11, το οποίο στις 13 Σεπτεμβρίου του 1966 έφτασε σε ύψος 1.360 χλμ., μέγιστη απόσταση από την επιφάνεια της Γης στην οποία είχε φτάσει μέχρι τότε o άνθρωπος. Το πρόγραμμα Τζέμινι τελείωσε με την πτήση του Νο 12 (πλήρωμα Τζέιμς Α. Λόβελ και Έντβιν E. Όλντριν) η οποία έληξε μετά την 59η περιφορά γύρω από τη Γη στις 15 Νοεμβρίου του 1966. Bοσκχόντ (ΕΣΣΔ). Από το πρόγραμμα Βοσκχόντ γνωρίζουμε ελάχιστα στοιχεία. Εκτοξεύτηκαν στο Διάστημα δύο μόνο διαστημόπλοια αυτού του τύπου, τα οποία δεν πρέπει να διέφεραν πολύ από τα Βοστόκ, εκτός από τις μεγαλύτερες αναλογίες τους. Δεν διέθεταν, πιθανότατα, προωθητικά συστήματα για χειρισμούς κατά την πτήση. Το Βοσχκόντ 1 επέτρεψε τη σύγχρονη πτήση 3 αστροναυτών (12 Οκτωβρίου 1964). Το Βοσκχόντ 2 πέτυχε την πρώτη έξοδο στο Διάστημα (αστροναύτες Πάβελ Μπελάγιεφ και Αλεξέι Λεόνοφ, 18 Μαρτίου 1965). Η πτήση του Βοσκχόντ 2, εξάλλου, τερματίστηκε κατά μία περιφορά νωρίτερα από ό,τι είχε προγραμματιστεί και οι δύο αστροναύτες προσγειώθηκαν σε μια ζώνη των Ουραλίων. Απόλλων (ΗΠΑ). Αμερικανικό διαστημόπλοιο που σχεδιάστηκε με σκοπό την αποβίβαση ανθρώπου στη Σελήνη, πράγμα που τελικά πραγματοποιήθηκε. Είχε ύψος περίπου 25 μ. μαζί με το σύστημα διαφυγής του και ζύγιζε κατά την εκτόξευσή του περίπου 45.360 κιλά. Το πρόγραμμα Απόλλων άρχισε το 1966 με δύο υποτροχιακές εκτοξεύσεις και έπρεπε να συνεχιστεί με την τοποθέτηση σε τροχιά γύρω από τη Γη ενός τρίτου θαλαμίσκου με πλήρωμα τριών αντρών. Αλλά στις 27 Ιανουαρίου 1967, ενώ οι αστροναύτες Γκρίσομ, Χουάιτ και Τσάφι, που είχαν επιλεγεί για την πρώτη αυτή πτήση, βρίσκονταν στον θάλαμο για επίγεια δοκιμή, πυρκαγιά που προκλήθηκε από ένα βραχυκύκλωμα προκάλεσε τον θάνατό τους. Το σοβαρό αυτό ατύχημα είχε ως συνέπεια την αναβολή του πειράματος, το οποίο πραγματοποιήθηκε χωρίς πλήρωμα στις 9 Νοεμβρίου 1967, όταν ένας θαλαμίσκος Απόλλων τέθηκε σε τροχιά από έναν πύραυλο Κρόνος 5. Μία άλλη εκτόξευση πραγματοποιήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 1968 με έναν πύραυλο Κρόνος 1Β που έθεσε σε τροχιά έναν θαλαμίσκο Απόλλων, πάντα χωρίς πλήρωμα. Στις 11 Οκτωβρίου 1968 ένας πύραυλος Κρόνος 1Β εκτόξευσε σε γήινη τροχιά τον θαλαμίσκο Απόλλων 7 με πλήρωμα τους αστροναύτες Γουόλτερ Σίρα, Ντον Άιζελε και Γουόλτερ Κάνιγκαμ. Κατά τη διάρκεια της πτήσης έγιναν επιτυχείς δοκιμές διαστημικής συνάντησης και προσέγγισης. Στις 21 Δεκεμβρίου 1968, ένας πύραυλος Κρόνος 5 εκτόξευσε στο εξωγήινο διάστημα τον θαλαμίσκο Απόλλων 8, πρώτη φορά με ανθρώπινο πλήρωμα, τους αστροναύτες Φρανκ Μπόρμαν, Τζέιμς Λόβελ και Γουίλιαμ Άντερς. Ο Απόλλων 8 έκανε περιφορές γύρω από τη Σελήνη και προσθαλασσώθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1968 ΒΔ των νήσων των Χριστουγέννων. Στις 3 Μαρτίου 1969 εκτοξεύτηκε με πύραυλο Κρόνος 5 σε γήινη τροχιά ο θαλαμίσκος Απόλλων 9 με τους αστροναύτες Τζέιμς Μακ Ντίβιτ, Ντέιβιντ Σκοτ και Ράσελ Σβάικαρτ. Για πρώτη φορά έγινε δοκιμή στο Διάστημα της σεληνακάτου με χειρισμούς, συναντήσεις και προσεγγίσεις. Στις 13 Μαρτίου 1969 ο Απόλλων 9 προσθαλασσώθηκε στις νήσους Μπαχάμες. Στις 18 Μαΐου 1969 εκτοξεύτηκε προς τη Σελήνη, πάντα με πύραυλο Κρόνος 5, o θαλαμίσκος Απόλλων 10, με αστροναύτες τους Τόμας Στάφορντ, Γιουτζίν Σέρναν και Τζον Γιανγκ. Ο προορισμός του ήταν να εκτελέσει ακριβώς ό,τι θα εκτελούσε η αποστολή που θα προσεδαφιζόταν στη Σελήνη, με μόνη διαφορά ότι η σεληνάκατος θα κατέβαινε σε απόσταση 15,2 χλμ. από τη Σελήνη. Πράγματι στις 22 Μαΐου η σεληνάκατος αποχωρίστηκε από το όχημα διακυβέρνησης και κατέβηκε προς τη Σελήνη. Ύστερα από ορισμένες περιστροφές επανήλθε στο διαστημόπλοιο, το οποίο στη συνέχεια επέστρεψε στη Γη, όπου προσθαλασσώθηκε στον Ειρηνικό στις 26 Μαΐου 1969. Η γενική δοκιμή της προσσελήνωσης είχε πετύχει πλήρως, εκτός από μερικές ανωμαλίες οι οποίες παρουσιάστηκαν στη σεληνάκατο. Έτσι στις 16 Ιουλίου 1969 εκτοξεύτηκε προς τη Σελήνη το διαστημόπλοιο Απόλλων 11 με αστροναύτες τον Νιλ Άρμστρονγκ, τον Έντβιν Όλντριν και τον Μάικλ Κόλινς. Το διαστημόπλοιο απογειώθηκε στις 16 Ιουλίου (ώρα Ελλάδος 15:00) για την ιστορική πτήση του. Τρεις ώρες αργότερα και μετά από μια πτήση με ταχύτητα 39.200 χλμ., το όχημα διακυβέρνησης αποσυνδέθηκε από τη σεληνάκατο και επασυνδέθηκε με αυτήν, ρύγχος με ρύγχος. Στις 20 Ιουλίου, οι Άρμστρονγκ και Όλντριν επιβιβάστηκαν στη σεληνάκατο, καθώς βρίσκονταν πλέον σε σεληνιακή τροχιά. Στις 22:18, ώρα Ελλάδος, η σεληνάκατος προσεδαφίστηκε και περίπου 6,5 ώρες αργότερα ο Νιλ Άρμστρονγκ πατούσε το πόδι του στη Σελήνη λέγοντας την ιστορική πλέον φράση: «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα». Αργότερα κατέβηκε και ο Όλντριν και, αφού συνέλεξαν δείγματα εδάφους, επέστρεψαν στη σεληνάκατο, για το ταξίδι της επιστροφής, που ολοκληρώθηκε στις 24 Ιουλίου, με την προσθαλάσσωση του διαστημοπλοίου στον Ειρηνικό. Οι αστροναύτες παρέμειναν για 21 ημέρες σε καραντίνα για να εξεταστεί το ενδεχόμενο μόλυνσής τους από σεληνιακά μικρόβια, αλλά δεν παρατηρήθηκε απολύτως τίποτα. Το πρόγραμμα Απόλλων συνεχίστηκε με την εκτόξευση στις 14 Νοεμβρίου 1969 του διαστημοπλοίου Απόλλων 12 (πλήρωμα: Κόνραντ, Γκόρντον, Μπιν), το οποίο προσσεληνώθηκε ομαλά και εκεί το πλήρωμα περισυνέλεξε δείγματα σεληνιακού εδάφους και επιθεώρησε το διαστημόπλοιο Απόλλων 12. Ο χρόνος παραμονής τους έξω από τη σεληνάκατο ήταν 15 ώρες και 30 λεπτά. Το Απόλλων 12 επέστρεψε στη Γη στις 24 Νοεμβρίου 1969 ύστερα από συνολική πτήση 244 ώρων και 36 λεπτά. Αντίθετα με τις προηγούμενες, η τρίτη προσπάθεια προσέγγισης στη Σελήνη παρολίγο να είχε τραγικό τέλος. Το Απόλλων 13 εκτοξεύτηκε στις 11 Απριλίου 1970 (πλήρωμα: Λόβελ, Χέιζ, Σουίγκερτ)· 56 ώρες μετά την εκτόξευση παρατηρήθηκε έλλειψη πίεσης υγρού οξυγόνου και βλάβη σε δύο από τις στήλες καυσίμου. Η αποστολή, ύστερα από εντολή της ΝΑΣΑ, ματαιώθηκε και οι αστροναύτες πέρασαν στη σεληνάκατο όπου επέζησαν χάρη στο οξυγόνο της και στους συσσωρευτές της. Το Απόλλων 13 επέστρεψε στη Γη στις 17 Απριλίου ύστερα από πτήση 142 ωρών και 54 λεπτών. Ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα πέρασε έως την επόμενη εκτόξευση, γιατί καταβλήθηκε προσπάθεια να εξαλειφθούν τα ελαττώματα του Απόλλων. To Απόλλων 14 εκτοξεύτηκε στη Σελήνη στις 31 Ιανουαρίου 1971 (πλήρωμα: Σέπαρντ, Ρούζα, Μίτσελ). Η προσγείωση ήταν ομαλή και οι αστροναύτες περισυνέλεξαν μεγάλες ποσότητες σεληνιακών πετρωμάτων. Επέστρεψαν στη Γη στις 9 Φεβρουαρίου 1971 ύστερα από πτήση 216 ωρών και 42 λεπτών. Σταθμός στις διαστημικές προσπάθειες υπήρξε η πτήση του διαστημόπλοιου Απόλλων 15, το οποίο εκτοξεύτηκε στις 26 Ιουλίου 1971 (πλήρωμα: Σκοτ, Ίρβιν, Ουόρντεν). Για πρώτη φορά προσεδαφίστηκαν σε ορεινή σχετικά περιοχή της Σελήνης, κοντά στα Απένινα. Οι αστροναύτες χρησιμοποίησαν για τις μετακινήσεις τους το πρώτο σεληνιακό όχημα, το Λούνα Ρόβερ και προσπάθησαν, αλλά χωρίς επιτυχία, να αναρριχηθούν σε έναν σεληνιακό κρατήρα. Επίσης περισυνέλεξαν τα αρχαιότερα μέχρι σήμερα πετρώματα της Σελήνης (4,6 δισεκατομμύρια χρόνια). Ο χρόνος παραμονής έξω από τη σεληνάκατο ήταν 18 ώρες (νέο ρεκόρ). Το Απόλλων 15 επέστρεψε στη Γη, ύστερα από πτήση 295 ωρών και 12 λεπτών στις 7 Αυγούστου 1971. Σογιούζ (ΕΣΣΔ). H πρώτη πτήση του διαστημοπλοίουΣογιούζ 1 (23 Απριλίου 1967) είχε τραγικό τέλος: εξαιτίας μιας ανωμαλίας που παρουσιάστηκε κατά τη φάση της επανόδου, το σύστημα ανοίγματος των αλεξιπτώτων δεν λειτούργησε και το Σογιούζ 1 συνετρίβη στο έδαφος. Ο αστροναύτης που ήταν μέσα, συνταγματάρχης Βλαντιμίρ Κομάροφ (ο οποίος είχε πετάξει με το Βοσκχόντ 1) βρέθηκε νεκρός. Αντίθετα, η δεύτερη εκτόξευση είχε θετικά αποτελέσματα. Πραγματοποιήθηκε μεταξύ 25 και 30 Νοεμβρίου 1968, με την αποστολή στο Διάστημα (με διαφορά 24 ωρών) δύο διαστημοπλοίων, του Σογιούζ 2 (χωρίς πλήρωμα) και του Σογιούζ 3 (με κυβερνήτη τον συνταγματάρχη Γκεόργκι Μπερεγκοβόι), τα οποία παρέμειναν στο Διάστημα τέσσερις ημέρες. Στις 14 και 15 Ιανουαρίου 1969 εκτοξεύτηκαν τα διαστημόπλοια Σογιούζ 4 και Σογιούζ 5, τα οποία συναντήθηκαν στο Διάστημα και οι κοσμοναύτες Γελισέγεφ και Κρουνόφ πέρασαν από το Σογιούζ 5 στο Σογιούζ 4. Η πτήση διήρκεσε 71 ώρες. Στις 11, 12 και 13 Οκτωβρίου 1969 εκτοξεύτηκαν αντίστοιχα τα διαστημόπλοια Σογιούζ 6, Σογιούζ 7, Σογιούζ 8 με αντίστοιχα 2, 3 και 2 κοσμοναύτες. Για πρώτη φορά τέθηκαν συγχρόνως σε τροχιά τρία διαστημόπλοια και επτά κοσμοναύτες. Η πτήση τους διήρκεσε 18 ώρες και 42 λεπτά. Την 1η Ιουνίου 1970, οι κοσμοναύτες Νικολάγεφ και Σεβαστιάνοφ με το διαστημόπλοιο Σογιούζ 9 προσπάθησαν να εξακριβώσουν τις αντιδράσεις του ανθρώπινου οργανισμού κάτω από μεγάλης διάρκειας συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Παρέμειναν στο Διάστημα 17 ημέρες, 16 ώρες και 57 λεπτά (νέο ρεκόρ). Επέστρεψαν ομαλά στις 19 Ιουνίου 1970. Στη συνέχεια οι Ρώσοι αποφάσισαν να ελέγξουν τη δυνατότητα κατασκευής και χρησιμοποίησης τροχιακών σταθμών. Στις 22 Απριλίου 1971, το διαστημόπλοιο Σογιούζ 10 εκτοξεύτηκε για να συναντήσει τον τροχιακό σταθμό Σαλιούτ 1, o οποίος είχε τεθεί προηγουμένως σε τροχιά. Συνδέθηκε με το Σαλιούτ 1 για 5 ώρες και 30 λεπτά και στη συνέχεια επέστρεψε στη Γη, ύστερα από πτήση 47 ωρών και 46 λεπτών. Στις 6 Ιουνίου 1971 εκτοξεύτηκε προς τον σταθμό Σαλιούτ 1 το διαστημόπλοιο Σογιούζ 11 με πλήρωμα τους Ντομπροβόλσκι, Βολκόφ και Πατσνέφ. Συνδέθηκε με τον σταθμό και εκεί έγινε η πρώτη και επιτυχής προσπάθεια συναρμολόγησης διαστημικού σταθμού σε τροχιά. Ύστερα από πτήση 569 ωρών και 40 λεπτών, το Σογιούζ 11 επέστρεψε στη Γη. Κατά την είσοδο όμως στην ατμόσφαιρα προκλήθηκε απώλεια πίεσης οξυγόνου στον θάλαμο διακυβέρνησης του διαστημόπλοιου, με αποτέλεσμα το θάνατον των τριών κοσμοναυτών. Από τότε καμία πτήση Σογιούζ δεν έγινε. Ζοντ (ΕΣΣΔ). Ο κύκλος των πειραμάτων με αυτό τον τύπο οχήματος, απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον με τις εκτοξεύσεις των Ζοντ 5 και Ζοντ 6 το δεύτερο εξάμηνο του 1968. Αυτά ήταν τα πρώτα διαστημόπλοια που επέστρεψαν στη Γη αφού περιστράφηκαν γύρω από τη Σελήνη. To πρώτο (15-22 Σεπτεμβρίου) περιείχε μια χελώνα, μύγες και άλλα έμβια όντα. Το δεύτερο (10-17 Νοεμβρίου) επέστρεψε ακολουθώντας μια διαδικασία, η οποία με τηλεχειρισμούς το ανάγκασε να εξοστρακιστεί στην ατμόσφαιρα και έτσι να μειώσει την ταχύτητά του από 11,2 χλμ. /δευτ. σε 7,6 χλμ. /δευτ., ακολουθώντας στη συνέχεια βαλλιστική τροχιά. Σημαντικό γεγονός και για την α. αλλά και για τις ευρύτερες προεκτάσεις της ήταν η επανδρωμένη κοινή αμερικανο-ρωσική πτήση με τα διαστημόπλοια Απόλλων και Σογιούζ 19: εκτοξεύτηκαν στις 15 Ιουλίου 1975. Μετά από αυτές τις προδρομικές επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη, οι οποίες πάντως δεν ανταποκρίθηκαν στις αρχικές προσδοκίες για δυνατότητες αποικισμού του δορυφόρου της Γης, το ενδιαφέρον στράφηκε στις μη επανδρωμένες αποστολές προς πλανήτες του Γαλαξία μας (βλ. λ. διαστημικές βαλβίδες), στους δορυφόρους για ποικίλες χρήσεις και στα προγράμματα των διαστημικών σταθμών που ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 1970 (βλ. παρακάτω). Τεχνικός εξοπλισμός διαστημοπλοίων.Η τεχνική μελέτη των εγκαταστάσεων των διαστημοπλοίων και όλων των διατάξεων εντοπισμού, ανίχνευσης, κατεύθυνσης, ελέγχου και τηλεπικοινωνιών είναι αναγκαστικά το πιο περίπλοκο θέμα όλων των κλάδων της α. Αν και τα διαστημόπλοια διαφέρουν σημαντικά το ένα από το άλλο, πρέπει όλα να διαθέτουν συσκευές για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας και τον προσανατολισμό. Επίσης, όλα είναι εφοδιασμένα με ανασχετικούς πυραύλους για τη μείωση της ταχύτητας τη στιγμή της επανεισόδου στην ατμόσφαιρα και με αλεξίπτωτα για την προσγείωση ή την προσθαλάσσωση. Η ρύθμιση της θερμοκρασίας, ιδιαίτερα σημαντική για την καλή λειτουργία των τεχνικών και επιστημονικών συσκευών του διαστημοπλοίου, χάρη στον κατάλληλο συνδυασμό επιφανειών μαύρου χρώματος (που απορροφούν την ηλιακή θερμότητα) και λευκού (που την ανακλούν). Ο προσανατολισμός επιτυγχάνεται με μικρούς βοηθητικούς πυραύλους και γυροσκόπια στο εσωτερικό του σκάφους. Μια ηλεκτρονική συσκευή επιτρέπει στο όχημα να πραγματοποιήσει ένα πρόγραμμα εργασιών και κινήσεων που έχει καταρτιστεί πριν από την εκτόξευση ή ακόμα να δέχεται εντολές για εκτέλεση οι οποίες εκπέμπονται από γήινους σταθμούς. Σε ό,τι αφορά την αποστολή στη Γη των αποτελεσμάτων των μετρήσεων ή των τεχνικών πληροφοριών για την κατάσταση των συσκευών και εγκαταστάσεων του διαστημοπλοίου, αυτή μπορεί να γίνει σε πραγματικό χρόνο, δηλαδή μόλις αποκτηθούν οι πληροφορίες αυτές, ή κατόπιν αιτήσεως, δηλαδή με την ανάγνωση και αποστολή των πληροφοριών οι οποίες καταγράφηκαν σε μαγνητοταινία ταυτόχρονα με την απόκτησή τους. Το τελευταίο αυτό σύστημα επιτρέπει να κερδίσουμε χρόνο σχετικά με το προηγούμενο και επιπλέον αρκείται στη χρήση περιορισμένου αριθμού επίγειων σταθμών, δεδομένου ότι η ανάγνωση γίνεται όταν το όχημα βρεθεί στο πεδίο λήψης των σταθμών. Σήματα ανιχνευτικών διαστημικών βολίδων λήφθηκαν με αυτό τον τρόπο από σταθμούς που απείχαν πάνω από 500.000.000 χλμ. Μια απαραίτητη συσκευή για την καλή λειτουργία του διαστημοπλοίου είναι αυτή που παράγει την ενέργεια η οποία απαιτείται (ανεξάρτητα από το σύστημα προώθησης) για την εκπομπή των σημάτων ή των εικόνων τηλεόρασης στη Γη, καθώς και για τη λειτουργία των μηχανικών και ηλεκτρονικών συσκευών του σκάφους. Συνολικά απαιτούνται μερικές δεκάδες βατ. Οι παραγωγοί ενέργειας που χρησιμοποιούνται περισσότερο είναι ηλεκτροχημικοί συσσωρευτές, ιδιαίτερα η νέα στήλη αερίων, τα ηλιακά φωτοηλεκτρικά κύτταρα από πυρίτιο, τα ραδιοϊσότοπα. Τα τελευταία έχουν το πλεονέκτημα ότι παράγουν ενέργεια για μεγάλο χρονικό διάστημα και ανεξάρτητα από τη θέση του διαστημοπλοίου ως προς τον Ήλιο, αλλά η ισχύς τους είναι ακόμα μάλλον περιορισμένη. Όλες οι τεχνικές και επιστημονικές συσκευές ενός διαστημοπλοίου πρέπει να υποβάλλονται σε αυστηρούς ελέγχους πριν από την αναχώρηση. Καμιά ανωμαλία, όσο μικρή κι αν είναι, δεν είναι ανεκτή, γιατί κατά την πτήση οι επισκευές εγκυμονούν κινδύνους. Για τον λόγο αυτό οι συσκευές υποβάλλονται σε ισχυρές δοκιμασίες, όπως σε διαστημικό κενό, σε ακτινοβολίες όμοιες με του Ήλιου και σε ισχυρότατες ταλαντώσεις, ίσες με εκείνες που θα δεχτούν κατά τη φάση της εκτόξευσης. Πρέπει επίσης να μελετηθεί η αλληλεπίδραση των διαφόρων μηχανημάτων με ακρίβεια, για να μην υπάρξει δυνατότητα γένεσης παρασίτων. To ωφέλιμο φορτίο του οχήματος πρέπει να έχει μόνο τις συσκευές για τα διάφορα πειράματα. H λειτουργία των πηγών ενέργειας, συσσωρευτών ή ηλιακών στηλών, πρέπει να είναι εξασφαλισμένη για την προβλεπόμενη διάρκεια της πτήσης, η οποία στα οχήματα που δεν είναι επανδρωμένα μπορεί να φτάσει και μερικά χρόνια. Έτσι, η προστασία των ηλιακών στηλών εναντίον των ακτινοβολιών υψηλής ενέργειας (πρωτόνια, ηλεκτρόνια) εξασφαλίζεται συνήθως με λεπτές πλάκες τεχνητού σαπφείρου. Προσεδάφιση διαστημοπλοίων.Θεωρητικά η προσέγγιση σε έναν πλανήτη του ηλιακού συστήματος δεν παρουσιάζει προβλήματα πολύ διαφορετικά από αυτά που θέτει η επάνοδος στη Γη. Πρέπει όμως να λαμβάνεται υπόψη ότι η φύση της επιφάνειας μπορεί να παρουσιάζει μερικές απρόβλεπτες δυσχέρειες. Σε έναν πλανήτη χωρίς ατμόσφαιρα, όπως η Σελήνη, οι ανασχετικοί πύραυλοι πρέπει να καταναλώσουν σε αναλογία περισσότερη ενέργεια από την αναγκαία για μια άφιξη στη Γη, επειδή η γήινη ατμόσφαιρα προκαλεί από μόνη της μια ισχυρή επιβράδυνση. H πολύ πυκνή ατμόσφαιρα της Αφροδίτης επιτρέπει ακόμα και τη χρήση αλεξιπτώτων. Αλλά το πιο σοβαρό πρόβλημα είναι προφανώς η αναχώρηση για την πτήση επιστροφής ενός οχήματος που βρίσκεται στη Σελήνη ή σε άλλον πλανήτη. Στην περίπτωση αυτή οι αστροναύτες πρέπει να διαθέτουν έναν πύραυλο με ισχύ ανάλογη με τη βαρύτητα που πρέπει να υπερνικηθεί και να είναι σε θέση να τον θέσουν σε λειτουργία. Αυτό συνεπάγεται τη μεταφορά βαρέων και πολύπλοκων μηχανημάτων. Κατά την είσοδο στα πυκνά στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας, κατάλληλες θερμικές ασπίδες πρέπει να απορροφούν την υψηλή θερμότητα που παράγεται από την τριβή του αέρα στην μπροστινή επιφάνεια του οχήματος. Ο θαλαμίσκος τελειώνει το ταξίδι του στην κατώτερη ατμόσφαιρα αναρτημένος από ένα αλεξίπτωτο και καταλήγει είτε στη θάλασσα (αμερικανική μέθοδος) είτε στην ξηρά (ρωσική μέθοδος). Επιβίωση στο Διάστημα.Ιδιαίτερες μελέτες αφιερώθηκαν με σκοπό να εξασφαλιστεί στους αστροναύτες τέλεια φυσική κατάσταση κατά τη διάρκεια της διαστημικής πτήσης. Ένα διαστημόπλοιο σε πτήση είναι ένας μικροσκοπικός κόσμος, απόλυτα απομονωμένος από το εξωτερικό περιβάλλον, ο οποίος πρέπει να τροφοδοτείται με ό,τι είναι αναγκαίο στη ζωή: αέρα, νερό, τροφές, θερμότητα. Για τη διατροφή των αστροναυτών προσανατολίστηκαν προς αφυδατωμένες τροφές οι οποίες διατηρούνται σε κατάλληλα πλαστικά δοχεία, μέσα στα οποία πριν από το φαγητό βάζουν νερό. Τα υγρά, εξαιτίας της έλλειψης βαρύτητας, αποθηκεύονται πάντοτε σε δοχεία με πίεση, γιατί διαφορετικά θα διασκορπίζονταν με μορφή σφαιρών στο εσωτερικό του θαλαμίσκου. Για την απομάκρυνση των περιττωμάτων του οργανισμού χρησιμοποιούνται στεγανοί σάκοι από πλαστικό, o οποίοι περιέχουν ουσίες κατά των ζυμώσεων. Οι σάκοι προσκολλώνται στο σώμα με κολλητικές ουσίες και αποσπώνται εύκολα. Η ατμόσφαιρα των διαστημοπλοίων παρουσίασε ένα σοβαρό πρόβλημα ως προς τη σύνθεσή της. Στις ΗΠΑ υιοθέτησαν το καθαρό οξυγόνο, ενώ στην πρώην ΕΣΣΔ ένα μείγμα οξυγόνου και αζώτου. Το οξυγόνο προσφέρει ως πλεονέκτημα τη δυνατότητα εξόδου του αστροναύτη στο Διάστημα και επιστροφής στο όχημα χωρίς ενδιάμεση περίοδο προσαρμογής. Αντίθετα, όμως το οξυγόνο ευνοεί τη διάδοση πυρκαγιάς, όπως αποδείχτηκε στο τραγικό ατύχημα της 27ης Ιανουαρίου 1967, όπου καταστράφηκε ένα διαστημόπλοιο Απόλλων με τρεις αστροναύτες. H ατμόσφαιρα οξυγόνου-αζώτου δεν παρουσιάζει αυτό το μειονέκτημα, απαιτεί όμως μια περίοδο προσαρμογής του αστροναύτη κατά την έξοδο στο Διάστημα και κατά την επιστροφή του στο όχημα. Για τη διατροφή των αστροναυτών χρησιμοποιείται ένα μικροσκοπικό φύκι του γένους χλορέλα, που είναι αόρατο με γυμνό μάτι και φαίνεται στο μικροσκόπιο σαν μια πράσινη σφαίρα. Η χλορέλα έχει αξιοσημείωτες ιδιότητες: αποτελείται από 50% πρωτεΐνες, 35% υδρογονάνθρακες και 5% λίπη. Περιέχει ακόμα όλα τα αμινοξέα και τις βιταμίνες που είναι απαραίτητες στον ανθρώπινο οργανισμό. Για τους λόγους αυτούς θεωρείται ότι προορίζεται να παρέχει τροφή και αέρα στους αστροναύτες που κάνουν ταξίδια μεγάλης διάρκειας. Χρησιμοποιείται για την αναγέννηση της ατμόσφαιρας του διαστημοπλοίου και, με διάσπασή του παρέχει πλήρη τροφή. Για τον ίδιο σκοπό χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια ένα ανάλογο προϊόν, η σπιρουλίνα. Διαστημικοί σταθμοί. Οι διαστημικοί σταθμοί είναι το δεύτερο στάδιο στην εξερεύνηση και χρησιμοποίηση του Διαστήματος από την ανθρωπότητα. Είναι προορισμένοι να συνδυάζουν τα πλεονεκτήματα των τεχνητών δορυφόρων της Γης με τις ικανότητες των επανδρωμένων διαστημοπλοίων. Έτσι, τα πληρώματα μπορούν να μένουν περισσότερο χρόνο σε τροχιά και σε πιο άνετο χώρο από ένα διαστημόπλοιο. Από αυτό προκύπτει ότι ένας διαστημικός σταθμός θα πρέπει να έχει ικανό χώρο για την διαμονή και την εργασία του πληρώματός του, καθώς επίσης αρκετά εφόδια σε τροφές νερό, οξυγόνο κλπ., ώστε να μπορούν τα μέλη της αποστολής να παραμείνουν σε τροχιά εβδομάδες ή και μήνες ακόμα. Η κύρια χρησιμότητα ενός διαστημικού σταθμού είναι το διαστημικό επιστημονικό εργαστήριο, όπου εκτελούνται διάφορα μηχανικά και επιστημονικά πειράματα σε συνθήκες απουσίας βαρύτητας. Μια δεύτερη χρήση είναι αυτή του σταθμού ανεφοδιασμού των διαστημοπλοίων σε καύσιμα και σταθμού συναρμολόγησης διαστημοπλοίων σε τροχιά. Και όλα αυτά πρέπει να εγγυώνται ασφαλέστερο και οικονομικότερο τρόπο, διότι ο διαστημικός σταθμός μπορεί να μείνει πολύ καιρό στην τροχιά του και να δέχεται διάφορα πληρώματα σε διάφορες χρονικές περιόδους. Τα εργαστήρια των διαστημικών σταθμών είναι το σημαντικότερο τμήμα των σταθμών αυτών και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μελέτη του Ήλιου, των άστρων, των ηλιακών ανέμων, του μαγνητικού πεδίου της Γης, της ατμόσφαιρας και του καιρού της Γης. Τα τηλεσκόπια και τα άλλα όργανα τα οποία στη Γη εμποδίζονται από τις παραμορφώσεις της ατμόσφαιρας, εκεί λειτουργούν σε πολύ μεγαλύτερη απόδοση. Οι φυσικοί μπορούν να πραγματοποιήσουν διάφορα πειράματα και να επαληθεύσουν θεωρίες, όπως για παράδειγμα τη θεωρία του Αϊνστάιν, συγκρίνοντας τις μετρήσεις χρόνου επάνω στα διαστημόπλοια με τις μετρήσεις χρόνων που γίνονται ταυτόχρονα στη Γη. Οι τεχνικοί μπορούν να μελετήσουν νέα κράματα μετάλλων, νέες ηλεκτρονικές διατάξεις, τρόπους παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από ηλιακό φως κλπ. Οι βιολόγοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διαστημικό εργαστήριο για να εξετάσουν τους ρυθμούς ανάπτυξης φυτών και ζώων χωρίς την επίδραση της γήινης έλξης και χωρίς την επίδραση της 24ωρης μεταβολής ημέρας-νύχτας. Επίσης, μπορούν να μελετήσουν την επίδραση που έχει στον άνθρωπο η μακρόχρονη παραμονή στο Διάστημα. Ο πρώτος τέτοιος διαστημικός σταθμός ήταν ο Σαλιούτ 1 (Salyut) που εκτόξευσαν οι Σοβιετικοί τον Απρίλιο του 1971. Οι πρώτες απόπειρες αποστολής κοσμοναυτών στον διαστημικό σταθμό, μέσω του προγράμματος Σογιούζ, δεν είχαν πάντα ευτυχή κατάληξη (βλ. παραπάνω, Σογιούζ), αλλά μέχρι το 1984 το πρόγραμμα Σαλιούτ συνεχίστηκε με έξι νέους δορυφόρους (Σαλιούτ 2-7), οπότε και εγκαταλείφθηκε το σχέδιο. Η τελευταία αποστολή των Σοβιετικών στον διαστημικό σταθμό Σαλιούτ, το 1984, κατέρριψε πάντως το μέχρι τότε ρεκόρ της μεγαλύτερης παραμονής στο Διάστημα (237 μέρες) από τους τρεις κοσμοναύτες. Οι Αμερικανοί, την εποχή του Σαλιούτ 1, επέλεξαν ένα πιο φιλόδοξο σχέδιο. Το Σκάιλαμπ (Skylab) ήταν ο πρώτος πειραματικός διαστημικός σταθμός των ΗΠΑ και χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτό υλικά του προγράμματος Απόλλων. Ουσιαστικά ήταν ένας πύραυλος Κρόνος 5, τα δύο πρώτα τμήματα του οποίου χρησιμοποιήθηκαν για να φέρουν σε τροχιά το τρίτο τμήμα του, το οποίο με μετατροπές ήταν το Σκάιλαμπ. Ο διαστημικός σταθμός Σκάιλαμπ ήταν το μεγαλύτερο διαστημόπλοιο το οποίο εκτοξεύτηκε μέχρι τότε. Είχε μήκος 25 μ., πλάτος 6,5 μ. στο φαρδύτερο του τμήμα, βάρος 90 τόνους και όγκο 322 κ.μ. Το Σκάιλαμπ απαρτιζόταν από το τροχιακό εργαστήριο, το αεροστεγές τμήμα εισόδου, τον προσαρμοστήρα πολλαπλής σύνδεσης με διαστημόπλοια, τη βάση τηλεσκόπιου Απόλλων, τη μονάδα οργάνων και το εξωτερικό κάλυμμα του διαστημικού σταθμού. Τα επιστημονικά αποτελέσματα της αποστολής του Σκάιλαμπ ήταν εντυπωσιακά. Λήφθηκαν 300.000 φωτογραφίες του Ήλιου, 40.000 φωτογραφίες της Γης, 69.000 μ. μαγνητοταινίας που περιείχαν στοιχεία παρατηρήσεων προς τη Γη και αρκετές χιλιάδες φωτογραφίες του κομήτη Κάχουτεντ. Έφεραν επίσης στη Γη νέα κράματα κατασκευασμένα με συνθήκες απόλυτης έλλειψης βαρύτητας και νέους, μεγαλύτερους και καθαρότερους κρυστάλλους για ηλεκτρονικά στοιχεία. Έγινε μελέτη του πώς συμπεριφέρεται ο ανθρώπινος οργανισμός στο Διάστημα με αντικείμενο τους ίδιους τους αστροναύτες και βγήκε το συμπέρασμα ότι όσο περισσότερο μένει κανείς στο Διάστημα τόσο περισσότερο ο οργανισμός του συνηθίζει σε αυτές τις συνθήκες. Επίσης, προέκυψε ότι δεν υπάρχουν επιβλαβή αποτελέσματα μετά την επιστροφή στη Γη. Ο ανταγωνισμός μεταξύ Σοβιετικών και Αμερικανών κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1980· ονομάστηκε μάλιστα Πόλεμος των Άστρων και συνετέλεσε σύμφωνα με ορισμένους στην οικονομική κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1986, οι Σοβιετικοί εκτόξευσαν έναν νέο διαστημικό σταθμό, ονόματι Μιρ (Mir, Ειρήνη στα ρώσικα), που στην περίοδο 1986-88 απέφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα και δημιούργησε νέα ρεκόρ παραμονής αστροναυτών στο Διάστημα (366 μέρες παρέμειναν οι Ρώσοι κοσμοναύτες Βλαντιμίρ Τίτοφ και Μούσα Μανάροφ το 1987-88). Οι Αμερικανοί, από την πλευρά τους, απάντησαν με την εκπόνηση δύο σχεδίων. Το ένα ήταν ένας διαστημικός σταθμός (Freedom), στην κατασκευή του οποίου θα υπήρχε διεθνής συνεργασία (ΕΕ, Καναδάς, Ιαπωνία)· το σχέδιο αυτό έμελλε να γνωρίσει καθυστερήσεις, ανασχεδιασμούς και τελικά να λάβει στη δεκαετία του 1990 άλλο όνομα και προσανατολισμό. Το δεύτερο σχέδιο, πιο φιλόδοξο, ήταν το αποκαλούμενο διαστημικό λεωφορείο (Space Shuttle), το οποίο αποσκοπούσε να καταστήσει τις τροχιακές πτήσεις κοινές και οικονομικές, δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα να γίνουν επιβάτες τους και απλοί πολίτες (όχι αστροναύτες). Το σύστημα αυτό είχε δύο σημαντικές διαφορές από τα προηγούμενα. Χρησιμοποιούσε πυραύλους με στερεά καύσιμα και τα τμήματα που το αποτελούσαν μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν πολλές φορές μειώνοντας έτσι το κόστος του. Για το διαστημικό λεωφορείο η μέθοδος επιστροφής είναι διαφορετική. Το όχημα αυτό φεύγει από την τροχιά του με τον δικό του κινητήρα και κατεβαίνει με ολίσθηση σαν ανεμοπλάνο έως τα τελευταία στρώματα της ατμόσφαιρας και προσγειώνεται κανονικά σαν αεροπλάνο έτοιμο να επαναχρησιμοποιηθεί. Την περίοδο 1981-84 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες δοκιμαστικές πτήσεις διαστημικών λεωφορείων, αλλά η από καιρό προγραμματισμένη επίσημη πρεμιέρα του –που αναμεταδόθηκε μάλιστα σε όλο τον κόσμο (και στη χώρα μας)– της εκτόξευσης του διαστημικού λεωφορείου Τσάλεντζερ (Challenger), στις 28 Ιανουαρίου 1986, εξελίχθηκε σε τραγωδία. Το διαστημόπλοιο εξερράγη μόλις ένα λεπτό μετά την εκτόξευσή του από τη βάση στο ακρωτήριο Κανάβεραλ και σκοτώθηκαν όλα τα μέλη του επταμελούς πληρώματος, μεταξύ αυτών και η αποκαλούμενη πρώτη δασκάλα του Διαστήματος, η Κρίστα Μακ Όλιφ, η πρώτη πολίτης που επελέγη για διαστημικό ταξίδι. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την αδυναμία της Ρωσίας να ανταποκριθεί οικονομικά στα υπέρογκα έξοδα συντήρησης των διαστημικών προγραμμάτων, οι ΗΠΑ τέθηκαν ουσιαστικά επικεφαλής των αποστολών στο Διάστημα. Το σχέδιο Freedom που είχε εκπονηθεί το 1988 μετονομάστηκε το 1993 σε Άλφα (Alpha) και, μετά τη σύμπραξη και της Ρωσίας, ονομάστηκε Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (International Space Station, ISS). Η πρώτη αποστολή υλικού έγινε από τη Ρωσία το 1998 και το 2000 επιβιβάστηκε στον σταθμό το πρώτο πλήρωμα. Η συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας είχε εγκαινιαστεί το 1995 με την επιβίβαση στον ρωσικό διαστημικό σταθμό Μιρ Αμερικανών αστροναυτών του Ατλαντίς. Τότε, ο Ρώσος κοσμοναύτης Βαλερί Πολακόφ επέστρεψε στη Γη (22 Μαρτίου 1995) ύστερα από παραμονή 439 ημερών στο Διάστημα. Ο ρωσικός διαστημικός σταθμός παρουσίασε προβλήματα σε διάφορα τμήματά του το καλοκαίρι του 1997, τα οποία δεν κατάφεραν να επισκευάσουν τα μέλη της ρωσικής αποστολής. Έτσι, η ρωσική κυβέρνηση έλαβε την απόφαση εγκατάλειψής του και ο τελευταίος κοσμοναύτης του Μιρ, Σεργκέι Αβντέγιεφ, επέστρεψε τον Αύγουστο του 1999 στη Γη, ύστερα από παραμονή 742 ημερών στο Διάστημα, ενώ ο σταθμός καταστράφηκε κατά την επάνοδό του στη γήινη ατμόσφαιρα, πάνω από τον Ειρηνικό ωκεανό, τον Μάρτιο του 2001. Πρέπει να αναφέρουμε επίσης και την επιτυχημένη εκτόξευση μη επανδρωμένου διαστημοπλοίου από την Κίνα, τον Νοέμβριο του 1999, που έγινε έτσι η τρίτη μόλις χώρα μετά τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, που δοκίμαζε στον τομέα της α. Στον 21ο αι., η κατεύθυνση των σχετικών προγραμμάτων είναι προσανατολισμένη σε αποστολές προς τον Άρη, μετά τα ευρήματα του Ιχνηλάτη (Pathfinder) το 1997 και άλλων μη επανδρωμένων αμερικανικών αποστολών κατά τη δεκαετία του 1990, που έδωσαν ελπίδες για τη δημιουργία μιας πρώτης ανθρώπινης αποικίας έξω από τον πλανήτη μας. Φυσικά, οποιαδήποτε τέτοια απόπειρα, ακόμα κι αν καταστεί εφικτή, θα είναι πραγματοποιήσιμη μετά από αρκετά χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, οι πρόοδοι της α. είναι αρκετά σημαντικές, καθώς πλέον έγινε δυνατό ακόμα και το ταξίδι απλών πολιτών στο Διάστημα, έστω και έναντι ενός αρκετά υψηλού αντιτίμου. Η 3η Ioυvίoυ 1965 αποτελεί σταθμό στην ιστορία της αστροναυτικής, καθώς τότε εκτοξεύτηκε το «Τζέμινι 4», το αμερικανικό διαστημόπλοιο που χάραξε νέους δρόμους στην αστροναυτική, με την έξοδο από αυτό του αστροναύτη Χουάιτ, που παρέμεινε 21 λεπτά στο Διάστημα. Ένα ελικόπτερο του αμερικανικού ναυτικού φτάνει στην περιοχή και αποβιβάζει βατραχανθρώπους, που θα διευκολύνουν την έξοδο των αστροναυτών. Η στιγμή της περισυλλογής των αστροναυτών από τη θάλασσα. Οι αστροναύτες, μαζί με τον θαλαμίσκο, κατευθύνονται προς το αεροπλανοφόρο που περιπολεί στην ίδια θαλάσσια περιοχή. Ο Ρώσος αστροναύτης Αλ. Λεόνοφ. Ο Αμερικανός αστροναύτης Τσ. Κόνραντ. Ο Ρώσος αστροναύτης Π. Μπελάγεφ. Ο Αμερικανός αστροναύτης Τ. Στάφορντ. Ο Αμερικανός αστροναύτης Λ. Γκ. Κούπερ. Ο Ρώσος συνταγματάρχης Γιούρι Γκαγκάριν, ο πρώτος άνθρωπος που εκτοξεύτηκε στο Διάστημα. Ο Τζον Γκλεν, ο πρώτος Αμερικανός που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Η Βαλεντίν Τερέσκοβα, η πρώτη γυναίκα που πέταξε στο Διάστημα (16 Ιουνίου 1963). Οι αστροναύτες περνούν μακρόχρονη ψυχοφυσική εκπαίδευση, για να προσαρμοστούν στις συνθήκες της διαστημικής πτήσης (επιταχύνσεις, επιβραδύνσεις, έλλειψη βαρύτητας κλπ.). Η φωτογραφία παρουσιάζει την εξάσκηση αστροναυτών στην κατάσταση έλλειψης βαρύτητας. Η εξάσκηση των αστροναυτών στην έλλειψη βαρύτητας τους επιτρέπει να αισθάνονται άνετα ακόμη και κάτω από συνθήκες εντελώς ιδιαίτερες, όπως στην περίπτωση εξόδου στο Διάστημα. Ο πύραυλος-φορέας που χρησιμοποίησαν οι Ρώσοι για την εκτόξευση της σειράς των διαστημοπλοίων "Βοστόκ" (φωτ. Igda). Τις πρώτες σχετικά πλήρεις και συστηματικές μελέτες για αστροναυτικές εφαρμογές έκανε ο Ρώσος επιστήμονας Κονσταντίν Εντουάρντοβιτς Τσιολκόφσκι στις αρχές του 20ού αι. Ο Αμερικανός αστροναύτης Έντβιν Όλντριν, ο δεύτερος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη, βηματίζει στο έδαφος του δορυφόρου της Γης. Στο προστατευτικό γυαλί που καλύπτει το πρόσωπό του διακρίνεται ο Νιλ Άρμστρονγκ· καθρεφτίζονται επίσης ένα μέρος της σεληνάκατου και η τηλεοπτική συσκευή που μετάδωσε τις εικόνες του σεληνιακού περίπατου στη Γη. Σκεπασμένος από σύννεφα εξατμιζόμενου υπερψυγμένου προωθητικού καυσίμου, ο πρώτος όροφος του πυραύλου «Κρόνος 5» φεύγει από την κινητή του βάση εκτόξευσης, στις 16 Ιουλίου 1969, για να μεταφέρει το πλήρωμα του διαστημόπλοιου «Απόλλων 11» από το ακρωτήριο Κένεντι στη Σελήνη. O "Απόλλων 15" στη Σελήνη (26 Ιουλίου - 7 Αυγούστου 1971). Ο αστροναύτης Ίρβιν ελέγχει συσκευές στο όχημα "Λούνα Ρόβερ" δίπλα στη σεληνάκατο "Φάλκον" (αριστερά). Στο βάθος, στο κέντρο, φαίνεται ο κρατήρας του Αγίου Γεωργίου, σε απόσταση περίπου 5 χλμ. από τη βάση της οροσειράς των Απένινων. Οι αστροναύτες του "Απόλλων 11", Νιλ Άρμστρονγκ και Έντβιν Όλντριν, στήνουν την αμερικανική σημαία στη Σελήνη. Η φωτογραφία έχει ληφθεί από μηχανή τοποθετημένη στη σεληνάκατο. Το ρώσικο διαστημόπλοιο "Σογιούζ ΤΜ-21" αρχίζει τη διαστημική του διαδρομή, με ασροναύτες από τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και τη Γερμανία, στις 14 Μαρτίου 1995. Ο Αμερικανός ερευνητής της αστροναυτικής Ρόμπερτ Γκόνταρντ. Ο Ούγγρος επιστήμονας της αστροναυτικής Χέρμαν Όμπερθ. Ο Ευγένιος Ζένγκερ, διάσημος Γερμανός ερευνητής της αστροναυτικής. Αριστερά, ο θαλαμίσκος «Μέρκιουρι» (βάρος 1.225 κιλά, διάμετρος στη βάση 1,83 μ.), που χρησιμοποιήθηκε στο πρώτο αμερικανικό πρόγραμμα επανδρωμένης διαστημικής πτήσης, και δεξιά το «Τζέμινι» (βάρος 2.000 κιλά, διάμετρος βάσης 2,25 μ.), που χρησιμοποιήθηκε στο πρόγραμμα που προηγήθηκε του «Απόλλων». Ο θαλαμίσκοςτου διαστημοπλοίου προσθαλασσώνεται, επιβραδυνόμενος από ένα μεγάλο αλεξίπτωτο. Οι πρόοδοι στην αστροναυτική οδήγησαν τον άνθρωπο τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αι. έξω από τα όριά του στη Γη (φωτ. ΝASA, earth.jsc.nasa.gov). Ο αστροναύτης Χάρισον Σμιτ φωτογραφίζεται δίπλα σε ένα βράχο στη Σελήνη, στη διάρκεια αποστολής του προγράμματος "Απόλλων", το Δεκέμβριο του 1972 (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Το διαστημικό λεωφορείο "Discovery", με πλήρωμα δύο Ρώσους και κυβερνήτη τον Αμερικανό Φρανκ Καλμπέρτσου, προσεγγίζει το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, στις 12 Αυγούστου 2001 (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Φωτογραφία του ρωσικού τμήματος του "Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού" ονόματι "Zvezda", κατά τη διάρκεια μεταφοράς του στο Κοσμοδρόμιο του Καζακστάν, για τη μεταφορά του, μέσω πυραύλου, στο Σταθμό (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Στις 12 Ιουλίου 2000, απογειώθηκε από το Καζακστάν ο ρωσικός πύραυλος που μετέφερε το "Zvezda", το τρίτο συστατικό τμήμα του "Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού", που δημιουργήθηκε μετά από στενή αμερικανο-ρωσική συνεργασία (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov) Τα τελευταία χρόνια έγιναν βελτιώσεις και στη σχεδίαση των διαστημικών στολών των αστροναυτών. Στη φωτογραφία απεικονίζεται το τμήμα της στολής για τις κνήμες και οι μπότες σύμφωνα με την παλιά σχεδίαση (δεξιά), όπου ο δακτύλιος πάχους κνήμης ρυθμιζόταν ανά περίπτωση από τεχνικούς στη Γη, και με τη νέα σχεδίαση του 2001 (αριστερά), όπου ο δακτύλιος ρυθμίζεται από τον ίδιο τον αστροναύτη, ακόμα και στο Διάστημα (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Η στιγμή της εκτόξευσης του διαστημικού λεωφορείου "Columbia", τον Ιούλιο 1997, με επταμελές πλήρωμα και σκοπό τις δοκιμές υλικών και εξαρτημάτων (hardware) για το "Διεθνή Διαστημικό Σταθμό" (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Το διαστημικό λεωφορείο "Columbia" προσγειώνεται στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι, στις 17 Ιουλίου 1997, ολοκληρώνοντας την αποστολή του στο Διάστημα, μετά από 15 μέρες ταξιδιού (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Μια από τις προσθήκες στο "Διεθνή Διαστημικό Σταθμό" είναι ο καναδικής κατασκευής ρομποτικός βραχίονας "Canadarm2", που επιτρέπει την ασφαλή εργασία αστροναυτών εξωτερικά του Σταθμού. Στη φωτογραφία εικονίζεται ο Καναδός αστροναύτης Κρις Χάτφιλντ, τον Απρίλιο του 2001, εν ώρα εργασίας (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, φωτογραφημένος με φόντο τη Γη, από το διαστημικό λεωφορείο "Endeavour", αμέσως μετά την αποχώρησή του από αυτόν, στις 29 Απριλίου 2001 (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Η στιγμή της εκτόξευσης του διαστημόπλοιου «Απόλλων 11» από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι των ΗΠΑ, στις 16 Ιουλίου 1969. Τέσσερις μέρες αργότερα, οι δύο από τους τρεις επιβάτες του θα πατήσουν την Σελήνη (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Ο αστροναύτης Τσαρλς Κόνραντ τζούνιορ, κυβερνήτης της πρώτης επανδρωμένης αποστολής του "Skylab", στη διάρκεια εκπαίδευσής του (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Το "Zarya" ήταν το πρώτο συστατικό του "Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού" και μεταφέρθηκε με ρωσικό πύραυλο στο Διάστημα· εδώ, κατά τη στιγμή της εκτόξευσης του πυραύλου από το Καζακστάν, στις 20 Νοεμβρίου 1998 (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov) Λίγο μετά την απομάκρυνση του διαστημικού λεωφορείου "Discovery", τον Οκτώβριο του 2000 από το "Διεθνή Διαστημικό Σταθμό" (ISS), ένα μέλος του πληρώματος πήρε αυτή την εικόνα του ISS στην "κατακόρυφό" του, με φόντο το απόλυτο μαύρο του Διαστήματος (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov) Ο Καναδός αστροναύτης Κρις Χάτφιλντ ήταν ο εκπρόσωπος της χώρας του στην πολυεθνική συνεργασία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, το 2001-2 (φωτ. NASA, spaceflight.nasa.gov). Πάνω, τομή του σοβιετικού διαστημόπλοιου "Σογιούζ": Α) Τροχιακό διαμέρισμα· Β) διαμέρισμα πλοήγησης· Γ) διαμέρισμα κινητήρων· 1) ηλιακά πτερύγια· 2) κεραία· 3) όργανο σύνδεσης με άλλα διαστημόπλοια· 4) δίοδος μεταξύ των διαμερισμάτων Α και Β. Κάτω, τομή του αμερικανικού διαστημόπλοιου "Απόλλων": Α) διαμέρισμα προσωπικού· Β) διαμέρισμα κινητήρων· 1) αλεξίπτωτα προσγείωσης· 2) ηλεκτρικές συσκευές· 3) δύο κινητήρες για τον έλεγχο του επιπέδου πτήσης του θαλαμίσκου· 4) θερμική ασπίδα· 5) σύστημα διατήρησης θερμικής ισορροπίας· 6) δεξαμενές προωθητικών καυσίμων· 7) κινητήρας· 8) συσσωρευτές· 9) ακροφύσια για τον έλεγχο επιπέδου πτήσης του διαμερίσματος μηχανών. Τροχιές που ακολουθούν σώματα τα οποία εκτοξεύονται από τη Γη στο Διάστημα με διαφορετικές ταχύτητες (ν): c) κυκλική τροχιά (v=7,9 Km/s) e) ελλειπτική τροχιά (ν από 7,9 έως 11-2 km/s) p) παραβολική τροχιά και i) υπερβολική τροχιά (υψηλότερες ταχύτητες), t) ευθύγραμμη διαδρομή (ταχύτητα άπειρη).

* * *

η

επιστήμη που ασχολείται με τα διαπλανητικά ταξίδια και την πραγματοποίησή τους.

[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταφορά στα Ελληνικά ξεν. όρου (πρβλ. αγγλ. astronautics, ελληνογενές < astro- < άστρο(ν) + -nautics, κατά το πρότυπο του aeronautics

πρβλ. αεροναυτική)].